Gombe National Park is een strook beschermd land aan de westrand van Tanzania. Het park ligt aan de oever van het Tanganyikameer en bestaat uit een combinatie van open grasland, bladverliezende en groenblijvende bossen. In de bossen van Gombe woont de langst-bestudeerde chimpanseepopulatie op aarde.
Deze plaats verkennen

Chimpansees komen van nature voor in de wouden van Centraal- en West-Afrika, inclusief Tanzania. Ze leven in de buurt van bomen omdat hun dieet voornamelijk uit fruit bestaat, hoewel ze ook bladeren, insecten en kleine zoogdieren eten (ook kleine apen). Wie door een bos met chimpansees loopt, hoort een vraag-en-antwoordspel van gekreun en gegil. Deze ‘pant-hoots’ zijn de luide roepen waarmee chimps zichzelf identificeren en met anderen communiceren.
Deze plaats verkennen

In 1957 verhuisde de 23-jarige Jane Goodall uit Engeland, waar ze was geboren, naar Oost-Afrika omdat ze sinds haar kindertijd een passie voor de Afrikaanse fauna had. Ze werkte voor de beroemde paleontoloog Louis Leakey, die meende dat onderzoek naar primaten belangrijke aanwijzingen zou opleveren over de vroege voorouders van de mens. Jane was avontuurlijk ingesteld en dat bracht haar in juli 1960 naar de bossen van Gombe. Haar baanbrekende onderzoek hier veranderde de moderne primatologie voorgoed.
Deze plaats verkennen

Toen Jane voor het eerst in Gombe was, woonde ze met haar moeder in een tent, observeerde ze de chimpansees met een tweedehands verrekijker en noteerde ze haar waarnemingen met potlood en papier. Ze keek hoe de mensapen zich in de loop van de dag verplaatsten en noteerde hun dagelijkse gewoonten en hun sociale structuren. Al snel besefte ze dat haar waarnemingen de gangbare opvattingen over chimpansees op hun kop zetten.

De chimpansees waren eerst schuw wanneer Jane hen benaderde, wat onderzoek moeilijk maakte. Toen ze naar verloop van tijd aan haar wenden, kon ze hen van dichtbij observeren en had ze zelfs interactie met hen. Ze zag chimpansees lachen, spelen, elkaar vlooien, eten zoeken en jagen. Ze was soms ook getuige van hun gewelddadigheid en zelfs van een chimpansee-oorlog. Door in het wild met hen samen te leven, ontdekte Jane het geheime leven van de chimpansees.

In haar eerste jaar observeerde Jane hoe een chimpansee met de naam David Greybeard grassprietjes gebruikte om termieten uit kleine holletjes te halen. Hij gebruikte het gras dus als gereedschap. Tot dan toe dachten wetenschappers dat alleen mensen dat deden. Deze waarneming van Jane betekende een revolutie in de manier waarop we denken over de relatie tussen mens en dier. We weten tegenwoordig dat chimpansees het nauwst verwant zijn aan de mens van alle levende dieren, en dat ze voor 98% hetzelfde DNA hebben als wij.

Anders dan conventionele biologen gaf Jane de dieren die ze onderzocht namen in plaats van nummers. Ze ontwikkelde een vernoemingssysteem waarbij baby's een naam krijgen die met dezelfde letter begint als de naam van hun moeder. In deze stamboom staan de leden van de G-familie, die deel uitmaakt van de grotere Kasakela-gemeenschap. Google, Glitter en Gossamer kunt u nu in Street View bekijken.

In 1977 is het Jane Goodall Institute opgericht om voort te bouwen op het bestaande onderzoek in Gombe en het bereik te vergroten van het wetenschappelijke werk en de humanitaire visie van Jane. De huidige missie van JGI reikt verder dan Gombe, want de organisatie streeft ernaar 85% van de chimpansees en hun leefgebieden in Afrika te beschermen. JGI betrekt ook jongeren over de hele wereld bij lokale natuurbeschermingsprojecten via het programma Roots & Shoots.

Wetenschappers in het Gombe Stream Research Center werken samen met laboratoria van over de hele wereld, waaronder Duke University, om een bijdrage te leveren aan academisch onderzoek. Met de onderzoeksgegevens voor verschillende generaties uit Gombe als basisgegevens kunnen wetenschappers voorspellen hoe veranderingen in habitat, sociale structuur en ziekte chimpanseepopulaties zouden kunnen beïnvloeden. Onderzoek naar chimpansees kan ook informatie over de mens opleveren. (Onderzoek naar SIV bij chimpansees in Gombe heeft bijvoorbeeld bijgedragen aan het onderzoek naar het HIV-virus.)

JGI heeft ook geïnvesteerd in een natuurbeschermingsprogramma dat lokale gemeenschappen in staat stelt een duurzaam bestaan op te bouwen en tegelijk het regionale natuurbeleid stimuleert, bijvoorbeeld door herbebossing of het beëindigen van de handel in 'bushmeat'. Door te investeren in gezondheid en onderwijs, en trainingen aan te bieden in grondstoffenbeheer, landbouw en bosbouw, stimuleren de CCC-programma's economische en culturele vooruitgang terwijl natuurlijke hulpbronnen in stand worden gehouden.

Chimpansees beschermen betekent hun leefgebied beschermen. En dat leefgebied houdt niet op bij de grenzen van het park. JGI verstrekt Android-smartphones en -tablets met GPS-functie aan plaatselijke bewoners en boswachters in verschillende Afrikaanse landen. Deze bewakers van het bos kunnen de aanwezigheid van wilde dieren en illegale menselijke activiteiten vastleggen en melden via hun apparaten. De gegevens worden vervolgens geüpload naar de cloud, geanalyseerd met Google Earth Engine en gedeeld met de autoriteiten.

Wetenschappers die uit het veld gemelde gegevens van bosbewakers combineren met satellietbeelden kunnen de toestand van de habitat van de chimpansee op grote schaal bijhouden. Met innovatieve technologie kunnen deze wetenschappers natuurbeschermingsacties implementeren en meten. JGI werkt aan het opschalen van de bewaking van bosgebieden naar alle leefgebieden van chimpansees, zodat lokale kennis wereldwijd kan worden toegepast.

Met zijn unieke ecosysteem, grondig gedocumenteerde chimpanseepopulatie en meer dan 50 jaar baanbrekend onderzoek is Gombe een levend laboratorium. Ontdekkingen die in het woud van Gombe zijn gedaan, zijn van toepassing op ecosystemen over de hele wereld. Gombe is werkelijk een unieke plek, als gebied met natuurschoon, belangrijk leefgebied voor wilde dieren en centrum van wetenschappelijk onderzoek.